Tổng quan

Kiểm kê khí nhà kính là hoạt động quan trọng giúp doanh nghiệp, quốc gia quản lý và đánh giá sự biến động của môi trường cũng như khí hậu và bầu khí quyển. Tham khảo bài viết dưới đây, ISOCERT hướng dẫn cách kiểm kê phát thải khí nhà kính cũng như tìm hiểu một số giải pháp hữu hiệu cho doanh nghiệp.

Những lợi ích khi kiểm kê khí nhà kính:
- Đánh giá được tác động của các hoạt động từ con người.
- Xem xét và đưa ra chính sách, giải pháp phù hợp.
- Giám sát tiến độ giảm phát thải khí nhà kính.
- Đo lường tiến độ kế toán carbon và báo cáo.
- Phân tích, nghiên cứu để phát triển công nghệ xanh.
- Cập nhật dữ liệu để tạo động lực cho sự thay đổi.
- Thúc đẩy sự hợp tác quốc tế.

Việc giảm lượng carbon trong nhà kính giúp chúng ta kiểm soát lượng khí thải từ các hoạt động kinh doanh, sản xuất. Từ đó, đánh giá lượng khí thải ảnh hưởng đến sự biến đổi môi trường hoặc đáp ứng yêu cầu của chính phủ đã quy định hay không.

1. Kiểm kê khí nhà kính là gì?

Kiểm kê khí trong nhà kính hay còn gọi là kế toán carbon là một hoạt động, quy trình xác định và báo cáo lượng phát thải (Green House Gas – GHG) từ dự án, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp hoặc quốc gia.

Theo tiêu chuẩn GRI 305 hướng dẫn kiểm kê khí nhà kính để đo lường tổng lượng phát thải tại doanh nghiệp, theo 3 phạm vi sau:
- Phạm vi 1: Khí phát thải trực tiếp.
- Phạm vi 2: Khí phát thải gián tiếp từ nguồn năng lượng mua.
- Phạm vi 3: Phát thải gián tiếp từ các hoạt động khác trong kinh doanh và sản xuất.

2. Đối tượng cần kiểm kê khí nhà kính theo quy định ở Việt Nam

Theo thống kê hiện nay, việc kiểm kê phát thải khí nhà kính có tầm quan trọng đối với từng cá nhân, doanh nghiệp và cả chính phủ:

Chính phủ
- Theo dõi quá trình thực hiện và đo lượng sự biến đổi khí hậu.
- Xác định các nguồn phát thải khí carbon để thiết lập chính sách cũng như biện pháp giảm phát thải.

Doanh nghiệp
- Cải thiện hiệu suất sử dụng năng lượng và tài nguyên môi trường.
- Giảm chi phí vận hành.
- Tăng khả năng cạnh tranh với nhiều đối thủ.
- Tránh các rủi ro về pháp lý và chi phí.

Cá nhân
- Hiểu biết và nhận thức cụ thể về các tác động của khí nhà kính với môi trường sống.
- Tìm kiếm giải pháp cải thiện lượng khí nhà kính.

3. Các lĩnh vực cần kiểm kê phát thải khí nhà kính

Theo quy định của pháp luật, các doanh nghiệp, tổ chức thuộc 6 lĩnh vực sau phải được kiểm kê khí nhà kính

Năng lượng    
- Ngành khai thác than và dầu khí tự nhiên. 
- Công nghiệp sản xuất năng lượng, hạt nhân.
- Thương mại và ngành dịch vụ dân dụng.
- Giao thông vận tải    
- Tiêu thụ nguồn năng lượng (dầu khí,…).

Xây dựng    
- Tiêu thụ và sản xuất vật liệu xây dựng

Công nghiệp    
- Sản xuất hóa chất
- Luyện kim, điện tử.
- Sản xuất và sử dụng các sản phẩm trong công nghiệp.
- Sử dụng các sản phẩm thay thế làm suy giảm tầng ozon.
Nông nghiệp, lâm nghiệp    
- Chăn nuôi, trồng trọt.
- Thay đổi, cải tạo sử dụng đất.

Lâm nghiệp.
- Nuôi trồng thủy sản.
- Các nguồn phát thải khác

Chất thải    
- Xử lý chất thải hoặc nước thải.
- Bãi chôn lấp các chất thải rắn.
- Thiêu đốt chất thải.
- Xử lý chất thải sinh học

4. Quy định về kiểm kê khí nhà kính ở Việt Nam

Với tác động khí nhà kính ảnh hưởng đến sự biến đổi của môi trường, khí hậu và đặc biệt tầng khí quyển nghiêm trọng. Chính vì vậy, pháp luật Việt Nam đã đưa ra nhiều chính sách, quy định kiểm kê khí trong nhà kính nhằm hạn chế tác động của khí carbon đến môi trường, cụ thể như sau:

4.1. Quy định kiểm kê khí nhà kính của pháp luật

Theo quy định pháp luật, khí nhà kính là một hoạt động phát thải mang đến rủi ro đến môi trường cao. Do đó, việc tính toán phát thải khí nhà kính sẽ giúp quốc gia, doanh nghiệp kiểm soát lượng khí thải ra môi trường. Những quy định về kiểm kê khí nhà kính ở Việt Nam theo các điều luật sau:

Theo luật bảo vệ môi trường 2020 (Luật số 72/2020/QH14)
Luật bảo vệ môi trường 2020 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2020, các tổ chức, doanh nghiệp thuộc cơ sở kiểm kê phát thải khí nhà kính phải thực hiện theo mục 7, điều 91 như sau:
- Các tổ chức, doanh nghiệp phải xây dựng, duy trì hệ thống dữ liệu phát thải khí nhà kính.  Ngoài ra, doanh nghiệp cần thực hiện kiểm kê định kỳ 2 năm 1 lần với Bộ tài nguyên và Môi trường, trước ngày 1/12 của kỳ báo cáo.
- Tìm kiếm giải pháp, thực hiện kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí carbon hằng năm cũng như các chương trình bảo vệ môi trường, sản xuất sạch trong doanh nghiệp.
- Lập kế hoạch về mức giảm khí thải hằng năm để báo cáo với Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các cơ quan có thẩm quyền trước ngày 31/12 của kỳ báo cáo.

Theo thông tư số 96/2020/TT-BTC
Theo Mục 2, Điều 10 của Thông tư số 96/2020/TT-BTC có hiệu lực từ ngày 1/2/2021 đề cập đến quy định Báo cáo thường niên áp dụng cho các doanh nghiệp, cụ thể là:

Quy định về kiểm kê khí nhà kính theo mẫu quy định tại “Phụ lục IV” bởi Thông tư số 96/2020/TT-BTC, doanh nghiệp phải lập báo cáo thường niên theo mẫu quy định. Báo cáo sẽ được công bố trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày kiểm toán tài chính theo năm (báo cáo không vượt quá 110 ngày) kể từ ngày thống kê tài chính năm.
Điều khoản 6.1 này chỉ áp dụng với các cơ sở, tổ chức, doanh nghiệp đang áp dụng quy mô nhà kính trong sản xuất, kinh doanh. Doanh nghiệp có thể lập “Báo cáo phát triển bền vững” để cập nhật rõ nguyên nhân và giải pháp về phát khí thải nhà kính.

4.2. Quy định kiểm kê khí nhà kính của doanh nghiệp

Việc thực hiện kiểm kê khí trong nhà kính của doanh nghiệp, không chỉ được tuân thủ theo quy định pháp luật, mà còn được áp dụng từ nhãn hàng và khách hàng với các tiêu chuẩn sau:

- Tiêu chuẩn TCVN ISO 14064-1:2018 về quy định kỹ thuật và hướng dẫn định lượng các phát thải, loại bỏ khí nhà kính.
- Chỉ số Higg Index (Higg FEM 3.0) để đánh giá tiêu chuẩn môi trường của các doanh nghiệp theo thang điểm 100.
- Tiêu chuẩn Tái chế Toàn cầu Global Recycled Standard (GRS 4.0) để theo dõi, xác minh hàm lượng vật liệu tái chế trong mỗi sản phẩm trước khi đưa ra thị trường.
- Tiêu chuẩn dệt may hữu cơ toàn cầu (GOTS 6.0) nhằm kiểm soát nguyên vật liệu trong quá trình sản xuất và hạn chế sử dụng hóa chất độc hại trong dệt may.

4.3. Quy định về kiểm kê khí nhà kính tự nguyện

Hiện nay, chưa có bất kỳ quy định kiểm kê khí trong nhà kính theo phương pháp tự nguyện. Tuy nhiên, doanh nghiệp có thể thực hiện kiểm kê một cách tự nguyện và công bố thông tin đại chúng về các báo cáo kiểm kê khí nhà kính. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp nhận được nhiều lợi ích như:
- Kết quả sẽ được công nhận bởi cơ quan có thẩm quyền.
- Xây dựng hình ảnh thương hiệu phát triển bền vững.
- Nhận được sự tín dụng từ khách hàng, tổ chức, cơ quan, luật pháp và một số ưu đãi khác.
quy định kiểm kê khí nhà kính

5. Hướng dẫn kiểm kê khí nhà kính

Dựa vào Thông tư 17/2022/TT-BTNMT, cách tính phát thải khí nhà kính được thực hiện thông qua 9 bước cụ thể sau:

Bước 1: Xác định phương thức kiểm kê khí carbon cấp lĩnh vực
Căn cứ theo Hướng dẫn kiểm kê quốc gia khí nhà kính phiên bản 2006 (IPCC 2006) và năm 2019 (IPCC 2019) để xác định phương pháp kiểm kê phù hợp cho từng lĩnh vực.

Bước 2: Lựa chọn hệ số phát thải khí trong nhà kính
Tùy thuộc vào từng lĩnh vực mà doanh nghiệp hoạt động để lựa chọn hệ số phát khí thải theo danh mục do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố.

Bước 3: Thu thập dữ liệu về hoạt động kiểm kê cấp lĩnh vực
Doanh nghiệp thu thập dữ liệu dựa vào các thông tin từ các văn bản hướng dẫn IPCC 2006 và IPCC 2019. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể sử dụng số liệu từ Tổng cục thống kê, các cơ quan có thẩm quyền hoặc Phụ lục I.2 tại Thông tư 17/2022/TT-BTNMT.

Bước 4: Tính toán phát thải khí carbon
Cách tính phát thải khí nhà kính sẽ dựa theo phương pháp kiểm kê được xác định ở Bước 1. Kết quả kiểm kê sẽ được tổng hợp trên các biểu mẫu, bao gồm số liệu hoạt động, hệ số nóng lên toàn cầu cho nguồn phát thải và hấp thụ.

Bước 5: Kiểm soát chất lượng kiểm kê khí trong nhà kính
Quá trình kiểm tra, kiểm soát chất lượng bao gồm:
- Kiểm tra sự đầy đủ, chính xác của số liệu.
- Xác định cũng như điều chỉnh số liệu, thiếu sót trong báo cáo.
- Kiểm kê tài liệu và rà soát văn bản lưu trữ.

Bước 6: Bảo đảm chất lượng kiểm kê
Quy trình kiểm kê chất lượng căn cứ theo hướng dẫn tại IPCC 2006 và IPCC 2019 và được thực hiện bởi các cơ quan có thẩm quyền.

Bước 7: Đánh giá độ không chắc chắn của kết quả kiểm kê
Xác định độ không chắc chắn bởi số liệu, hệ số phát thải, kết quả tính toán khi kiểm kê khí nhà kính.

Bước 8: Tính toán lại kết quả kiểm kê khí phát thải
Trong các trường hợp phát hiện ra điểm sai sót trong kết quả, hoặc có sự thay đổi về phương pháp định lượng khí nhà kính, doanh nghiệp sẽ thực hiện tính toán lại kết quả kiểm kê.

Bước 9: Xây dựng bảng báo cáo kết quả kiểm kê
Dựa theo mẫu số 04, Phụ lục II của Nghị định 06/2022/NĐ-CP để xây dựng bảng báo cáo kiểm kê.