Tại sao nói văn hóa doanh nghiệp là một tài sản vô hình?

Văn hóa doanh nghiệp được hiểu như thế nào? 

Văn hóa là gì?

Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa và mỗi định nghĩa phản ánh một cách nhìn nhận và đánh giá khác nhau. E. Heriot thì cho rằng: “Cái gì còn lại khi tất cả những cái khác bị quên đi – cái đó gọi là văn hoá”. Còn với Hồ Chí Minh, Bác lại có một cái nhìn cụ thể và đầy đủ hơn: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ sinh hoạt hằng ngày về ăn, mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa”. 

Nhưng suy cho cùng, mọi hoạt động của con người trước hết đều “vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống” và văn hóa chính là sản phẩm của con người. Nó được xem như là một hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo, tích lũy được trong thực tiễn qua quá trình tương tác giữa con người với tự nhiên, xã hội và bản thân. Song, chính văn hóa lại tham gia vào việc tạo nên con người, được con người giữ gìn, sử dụng để phục vụ cho cuộc sống và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Văn hóa doanh nghiệp là gì?

Cũng giống như văn hóa, văn hóa doanh nghiệp có rất nhiều định nghĩa, khái niệm khác nhau nhưng có thể hiểu: Văn hóa doanh nghiệp là toàn bộ văn hóa được xây dựng và giữ gìn trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, nó xác lập một hệ thống các giá trị được mọi người làm việc trong doanh nghiệp chấp nhận, đề cao, ứng xử và chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ cũng như hành vi của mọi thành viên trong doanh nghiệp, từ đó tạo nên sự khác biệt giữa các doanh nghiệp trong cùng một quốc gia và từng nền văn hóa khác nhau. Đây được xem là truyền thống riêng của mỗi doanh nghiệp.

Văn hóa doanh nghiệp có vai trò rất quan trọng đối với mỗi doanh nghiệp. Nó được hình thành và phát triển song song với quá trình phát triển và đó không đơn thuần chỉ là văn hóa kinh doanh, văn hóa giao tiếp mà còn là sự tổng hòa hội tụ của tất cả các yếu tố tạo nên giá trị vô hình không thể trộn lẫn với bất kỳ doanh nghiệp nào (bao gồm cả giá trị cốt lõi, các quy tắc, phương thức kinh doanh, phong cách quản lý và hành vi hay thái độ của mọi thành viên thuộc doanh nghiệp đó). 

Nếu như cơ sở vật chất và trang thiết bị là “phần xác” thì văn hóa chính là “phần hồn” của doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp là một tài sản vô hình, góp phần tạo nên sức mạnh lớn lao cho doanh nghiệp.

Chính vì vậy, văn hóa doanh nghiệp đã tạo nên nét đặc trưng riêng của mỗi doanh nghiệp, mỗi tổ chức. Tại Công ty chúng tôi – CÔNG TY CỔ PHẦN CHỨNG NHẬN VÀ GIÁM ĐỊNH QUỐC TẾ ISOCERT thì các giá trị cốt lõi, nghi lễ, hội nghị, cuộc họp, các khóa đào tạo, tập huấn, thậm chí đến cả văn hóa giao tiếp… cũng đã tạo nên một phong cách riêng biệt và trở thành điểm nổi bật cho công ty. Và với ISOCERT - chúng tôi rất chú trọng đến văn hóa doanh nghiệp và xem văn hóa doanh nghiệp là cốt lõi của sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp mình. Khi ứng tuyển một nhân sự vào công ty làm việc, điều đầu tiên chúng tôi đào tạo họ không phải là kỹ năng hay chuyên môn mà chính là văn hóa của công ty. Qua đó có thể thấy được tầm quan trọng và sức ảnh hưởng của văn hóa doanh nghiệp đối với ISOCERT nói riêng và doanh nghiệp Việt Nam nói chung.

Văn hóa doanh nghiệp được bắt nguồn từ những giá trị

Muốn hiểu được tầm quan trọng của văn hoá doanh nghiệp thì trước tiên chúng ta phải biết văn hoá doanh nghiệp bắt đầu từ đâu. Văn hóa doanh nghiệp được bắt nguồn từ những giá trị của doanh nghiệp, mà khởi nguồn được truyền cảm hứng từ nhà lãnh đạo. Mỗi một nhân viên khi bước chân vào doanh nghiệp đều cần được khơi gợi tinh thần văn hóa. Bởi lẽ, các nhà lãnh đạo công ty sẽ rất khó xây dựng, gìn giữ và phát huy văn hóa doanh nghiệp, nếu không truyền đạt được những ích lợi mà văn hóa doanh nghiệp mang lại cho nhân viên, cho nội bộ tổ chức. Và có rất nhiều lãnh đạo đã mắc lỗi khi áp đặt văn hóa mà không khơi gợi nhận thức của nhân viên mình với các giá trị văn hóa. Điều đó, đã khiến mọi hình thức triển khai, thực hiện chỉ là phong trào. Ví dụ như nhà lãnh đạo cần chứng minh cho nhân viên hiểu rằng việc đeo bảng tên, mặc đồng phục,… là thể hiện niềm tự hào là thành viên của công ty và nó có ích cho công việc của họ chứ không phải là hình thức để làm màu hay quảng cáo.

Một câu hỏi được đặt ra rằng, vậy những giá trị nào là hợp lý và giá trị nào là không phù hợp. Đối với câu hỏi này thì không thể có một câu trả lời cụ thể và chính xác bởi vì nó còn tùy thuộc rất nhiều vào từng tổ chức, doanh nghiệp riêng biệt, nhưng chung quy lại, có một số giá trị được đề cao trong nội bộ doanh nghiệp ở Việt Nam đó là: 

• Sự thành thực (thành thực trong công việc, thành thực trong mọi vấn đề): Thể hiện bản thân là người nói thật, không gian dối, cam kết thực hiện những gì mình đã hứa hẹn và đảm bảo thực hiện đúng theo những điều đó. 
• Sự tự giác (tự giác trong công việc, tự giác trong những vấn đề chung): Thể hiện ở mức độ sẵn sàng với công việc, không ngại khó khăn, làm việc hết mình vì lợi ích chung của tổ chức, doanh nghiệp.
• Sự khôn khéo (khôn khéo trong ứng xử, biết cư xử đúng mực,…): Biết nói những gì cần nói, hỏi những thứ cần hỏi, tranh luận những điều đáng tranh luận và sắp xếp những gì hợp lý nhất.

Ngoài những giá trị trên thì còn có một số giá trị khác được đề cập tới như sự tự tin, sáng tạo… Những giá trị này sẽ là nền tảng vững chắc định hướng cho văn hóa của doanh nghiệp.

Các biểu hiện của văn hóa doanh nghiệp

Biểu hiện hữu hình

Biểu hiện hữu hình là những tiêu chí được thể hiện trực tiếp ra bề ngoài của doanh nghiệp và dễ dàng quan sát được. Ví dụ như:

• Trang phục làm việc
• Môi trường làm việc
• Lợi ích
• Khen thưởng
• Đối thoại
• Cân bằng công việc và cuộc sống
• Mô tả công việc
• Cấu trúc tổ chức
• Các mối quan hệ

Những biểu hiện này có thể khiến tất cả các nhân viên và khách hàng của doanh nghiệp nhận thức và quan sát được cũng như có tác động trực tiếp tới họ. Trang phục, khen thưởng, môi trường,... là những yếu tố góp phần truyền cảm hứng làm việc tới nhân viên, thể hiện được phong cách làm việc chuyên nghiệp, gây thiện cảm và niềm tin tới khách hàng.

Biểu hiện vô hình

Biểu hiện vô hình được coi là giá trị cốt lõi của doanh nghiệp, không biểu hiện trực tiếp ra bên ngoài. Ví dụ như:

• Đối thoại riêng
• Các quy tắc vô hình
• Thái độ
• Niềm tin
• Quan sát thế giới
• Tâm trạng và cảm xúc
• Cách hiểu vô thức
• Tiêu chuẩn
• Giả định

Những giá trị vô hình này không thể một sớm một chiều được truyền đạt mà nhà lãnh đạo phải có tầm nhìn, truyền tới nhân viên tinh thần, văn hóa và giá trị cốt lõi của doanh nghiệp ngày ngày.

Tại sao nói văn hóa doanh nghiệp là một tài sản vô hình?

Người ta thường sử dụng “pháp luật” và “văn hóa xã hội” như hai công cụ, phương thức quan trọng để quản lý một quốc gia. Và cũng tương tự như thế, người ta có thể dùng “quy chế” và “văn hóa doanh nghiệp” để quản lý một doanh nghiệp.

Văn hoá doanh nghiệp là một yêu cầu tất yếu cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp hiện nay. Nếu thiếu đi yếu tố văn hóa thì doanh nghiệp đó khó có thể tồn tại và đứng vững được. Vì vậy, văn hóa doanh nghiệp mang lại rất nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và nó được xem là tài sản vô hình của mỗi doanh nghiệp.

Tạo động lực làm việc cho nhân viên  

Một công ty có nền văn hóa lành mạnh, phù hợp với mục tiêu và chiến lược dài hạn thì sẽ tạo ra niềm tự hào cho nhân viên về doanh nghiệp. Đồng thời, họ sẽ có tư tưởng thoải mái hơn, tâm trạng cũng phấn khích hơn từ đó mọi người luôn làm việc, nỗ lực và chiến đấu hết mình vì mục tiêu chung của doanh nghiệp một cách tự nguyện. Trong môi trường làm việc như vậy, các cá nhân không chỉ nhận thấy được sự cố gắng làm việc của mình là cần thiết mà còn nhận thức được vai trò của mình vào sự phát triển chung của công ty, mặt khác còn giúp cho nhà lãnh đạo dễ dàng hơn trong công việc quản lý và điều phối công việc của mình.

Tạo mối quan hệ tốt đẹp và giảm xung đột

Văn hóa doanh nghiệp là cầu nối gắn kết các thành viên trong doanh nghiệp lại với nhau. Nó giúp các thành viên thống nhất về cách để hiểu một vấn đề, đánh giá, lựa chọn và định hướng hành động. Đồng thời, văn hóa doanh nghiệp còn làm giảm bớt các xung đột trong nội bộ của doanh nghiệp, tạo ra các mối quan hệ tốt đẹp giữa các nhân viên và một môi trường làm việc thoải mái, lành mạnh… Bởi vì, khi làm việc trong một môi trường có văn hóa tốt thì các nhân viên sẽ chia sẻ, hợp tác dựa trên tinh thần đoàn kết, đồng lòng và có sự giúp đỡ, tương trợ lẫn nhau. Đồng thời, khi phải đối mặt với xung đột, mâu thuẫn, họ sẽ dễ dàng xử lý theo cách phù hợp và ôn hòa nhất.

Qua đó cho thấy văn hóa chính là yếu tố giúp mọi người hòa nhập và thống nhất, giảm xung đột, từ đó tinh thần, nhiệt huyết của nhân viên sẽ được nâng cao, tập trung được thời gian, nguồn lực để hướng tới những mục tiêu chung của tổ chức, doanh nghiệp.

Hội tụ được sức mạnh của toàn công ty

Không phải lúc nào một công ty trả lương cao sẽ giữ được nhân tài. Đây là một suy nghĩ thật sai lầm, bởi vì nếu lương cao nhưng không khuyến khích được sự sáng tạo, nội bộ lục đục hay không có một đường lối, chiến lược thống nhất thì nhân tài cũng “đội nón” mà ra đi. Nhân viên chỉ trung thành, gắn bó với công ty khi công ty đó có chế độ, môi trường làm việc tốt và luôn khuyến khích họ phát triển. Vì vậy, việc xây dựng và hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp tốt thì sẽ thu hút và giữ được nhân tài cũng như củng cố lòng trung thành, niềm tin của nhân viên. Đây được xem là tiền đề quan trọng và là sức mạnh để doanh nghiệp có thể đi đến thành công.

Điều phối và kiểm soát

Văn hóa doanh nghiệp giúp điều phối và kiểm soát các hành vi từng cá nhân thông qua những câu chuyện, truyền thuyết, các chuẩn mực, thủ tục, quy trình, quy tắc... Khi phải ra một quyết định phức tạp, văn hoá doanh nghiệp sẽ giúp doanh nghiệp thu hẹp phạm vi các lựa chọn cần phải xem xét.

Khích lệ sự đổi mới và sáng tạo

Thực tế cho thấy, nếu làm việc trong một môi trường có nền văn hóa yếu kém sẽ gây ra những thiệt hại rất lớn cho bản thân mỗi người và đặc biệt là doanh nghiệp. Bởi vì, nếu một cơ chế quản lý cứng nhắc, độc đoán thì sẽ khiến nhân viên sợ hãi, thụ động và thờ ơ hơn. Điều đó, sẽ làm cho nhân viên chán nản, không có niềm đam mê với công việc và dần dần họ sẽ bỏ doanh nghiệp mà đi bất cứ lúc nào. Nhưng nếu được làm việc trong môi trường có nền văn hóa tốt, nhân viên luôn luôn được khuyến khích đưa ra sáng kiến, ý tưởng của mình… thì họ sẽ trở nên năng động, sáng tạo và gắn bó lâu dài với doanh nghiệp hơn. 

Nâng cao lợi thế cạnh tranh

Khi mà doanh nghiệp đã xây dựng, hoàn thiện và phát triển văn hóa doanh nghiệp thì những lợi ích trên sẽ nhanh chóng dễ dàng đạt được, từ đó làm tăng hiệu quả hoạt động cũng như tạo nên sự khác biệt trên thị trường. Hiệu quả và sự khác biệt đó sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Vì vậy, văn hóa doanh nghiệp có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc quyết định tạo ra những lợi thế cạnh tranh như chất lượng sản phẩm, giá thành, thời gian giao hàng, đồng thời tác động đến hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp. Bên cạnh đó, nó còn ảnh hưởng trực tiếp to lớn đến việc hình thành mục tiêu, chiến lược và chính sách, nó còn tạo ra tính định hướng có tính chất chiến lược cho bản thân doanh nghiệp và tạo thuận lợi cho việc thực hiện thành công chiến lược đã lựa chọn của doanh nghiệp.

Bạn có biết, những cái tên nổi tiếng đình đám trên thế giới như IBM, General, Kodak, Digital Electronics trong thời gian ngắn đã đánh mất vị trí số 1 của mình. Còn nhiều doanh nghiệp, tập đoàn như Toyota, Nissan, Masishuta, LG lại thành công vang dội cả trong và ngoài nước, bứt phá, mạnh mẽ vượt qua bao đối thủ, từ đó làm thức tỉnh sự chủ quan của nhiều thương hiệu lớn. Bí mật ở đây đó chính là cuộc cách mạng văn hóa trong doanh nghiệp.

Như vậy, với những lợi thế do văn hóa doanh nghiệp tạo ra đã chứng minh được văn hóa doanh nghiệp là một tài một tài sản vô hình và vô giá đối với hầu hết doanh nghiệp. Vì vậy, doanh nghiệp cần quan tâm đến việc xây dựng bản sắc cho mình và nỗ lực trong việc truyền tải, lan tỏa nó đến từng cá nhân, coi đó là chìa khóa giúp doanh nghiệp vượt qua các khó khăn, thách thức để đi đến thành công.

Một số giải pháp để xây dựng văn hóa doanh nghiệp Việt Nam hiện nay

TS. Phạm Văn Phổ - Chuyên gia EduViet Consultancy, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và kinh doanh Hà Nội cho rằng: “Xây dựng văn hóa doanh nghiệp là một quá trình kiên nhẫn, lâu dài và đòi hỏi ý chí lớn lao của từng nhà lãnh đạo, cán bộ công ty”. Và theo Ông, để xây dựng nền văn hóa trong doanh nghiệp, trước hết phải là ý chí xây dựng văn hóa của ban lãnh đạo công ty, sau đó phải qua công tác giáo dục, đào tạo để nhân viên hiểu, chấp nhận chia sẻ và đi đến sự đồng thuận trong nội bộ doanh nghiệp đó. Ngoài ra, muốn xây dựng văn hóa doanh nghiệp thì phải biết phối hợp chặt chẽ giữa các cá nhân, bộ phận trong công ty. Nếu thiếu sự hợp lực này thì văn hóa doanh nghiệp sẽ không xây dựng và hoàn thiện được.

Đúng vậy, văn hóa doanh nghiệp không phải thực hiện trong ngày một ngày hai, nó có thể là một chặng đường kéo dài hàng thập kỷ. Và để xây dựng văn hóa doanh nghiệp thì cần trách nhiệm của từng cá nhân và những nhà lãnh đạo doanh nghiệp. Đó không phải là một khẩu hiệu mà nó phải được sự vun đắp từ từng cá nhân, từ những điều nhỏ nhặt nhất trong tổ chức doanh nghiệp và xây dựng văn hóa chính là chìa khóa để doanh nghiệp được trường tồn.

Ngày nay, xu hướng chung là các doanh nghiệp Việt Nam đã bước đầu quan tâm xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Tuy nhiên văn hóa công sở và văn hóa doanh nghiệp của nước ta còn có những mặt hạn chế nhất định. Vì vậy, để hội nhập kinh tế quốc tế và hình thành nên một môi trường làm việc chuyên nghiệp, văn hóa doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung triển khai thực hiện các giải pháp sau:

Thứ nhất, phải đặc biệt coi trọng và lấy con người làm gốc

Bồi dưỡng tinh thần và trách nhiệm của nhân viên để tiếp thêm động lực, kích thích lòng say mê, tính chủ động và sáng tạo của họ. Đồng thời, xây dựng chiến lược đầu tư và chú trọng vào con người để họ có thể phát huy hết tài năng, thế mạnh và sức sáng tạo lao động của mỗi cá nhân trong doanh nghiệp. Qua đó, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và khiến cho doanh nghiệp phát triển thuận lợi hơn.

Thứ hai, cần tạo dựng môi trường kinh doanh thuận lợi hướng tới thị trường

Việc các doanh nghiệp luôn muốn mình có thể tự chủ để phù hợp với nền kinh tế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp đó phải nhanh chóng hình thành quan niệm thị trường linh động và bám sát với thực tiễn.

Quan niệm thị trường bao gồm nhiều mặt như: Giá cả, khả năng tiêu thụ, chất lượng sản phẩm, đóng gói, các dịch vụ sau bán hàng hay các kỳ khuyến mãi nhằm hút hàng khách hàng… Tất cả đều phải hướng tới sức cạnh tranh, giành thị phần cho doanh nghiệp của mình. Đặc biệt, cần phải coi nhu cầu của thị trường là điểm sản sinh và điểm xuất phát của văn hóa doanh nghiệp.

Thứ ba, xây dựng quan niệm khách hàng là trên hết

Doanh nghiệp hướng ra thị trường nói cho cùng chính là hướng đến khách hàng, lấy khách hàng là trung tâm. Theo đó, doanh nghiệp phải “thấu hiểu” nhu cầu mong muốn của khách hàng để khai thác sản phẩm mới, cung cấp dịch vụ chất lượng cao và thỏa mãn nhu cầu của người tiêu dùng. Đồng thời, tiến hành khai thác văn hóa đối với môi trường sinh tồn của doanh nghiệp, xây dựng hình ảnh doanh nghiệp thân thiện với khách hàng.

Thứ tư, tăng cường nhận thức về văn hóa doanh nghiệp và văn hóa kinh doanh bằng các hoạt động cụ thể 

Ví dụ như: Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức các buổi hội thảo, các chương trình đào tạo, tham quan học hỏi kinh nghiệm để xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp có thể thường xuyên tổ chức các buổi teambuilding, các cuộc thi, chương trình, thông qua đó giải thích và thuyết phục nhân viên hiểu rõ thêm về văn hóa trong doanh nghiệp, tầm quan trọng và lợi ích của chúng đối với sự phát triển của doanh nghiệp nói chung và cá nhân thành viên nội bộ nói riêng. Đồng thời, tuyên truyền, phổ biến các kiến thức pháp luật và kiến thức chuyên ngành cho tất cả mọi thành viên trong tổ chức/ doanh nghiệp.

Thứ năm, xây dựng tinh thần trách nhiệm xã hội

Một doanh nghiệp không chỉ chú trọng đến sản phẩm, dịch vụ mình tạo ra hay là lợi nhuận mà chúng mang lại mà còn phải chú trọng đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Bởi vì văn hóa doanh nghiệp chính là một bộ phận của văn hóa nhân loại. Doanh nghiệp đóng góp cho xã hội không chỉ số lượng của cải mà còn phải thỏa mãn được nhu cầu văn hóa của xã hội như tích cực ủng hộ, tài trợ cho các đơn vị sự nghiệp hay thúc đẩy khoa học kỹ thuật phát triển và tiến bộ. Thông qua những hoạt động nhân đạo và văn hóa này sẽ khiến cho hình ảnh doanh nghiệp đẹp đẽ hơn, uy tín hơn trong mắt khách hàng. Đó cũng là hướng phát triển lành mạnh, thiết thực để doanh nghiệp đóng góp nhiều hơn vào mục tiêu, lợi ích quốc gia.

Trên đây là những giải pháp cơ bản giúp doanh nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của mình. Văn hóa là một trong những tài sản quý giá của doanh nghiệp, tài sản đó cần được sự chung tay gìn giữ và nỗ lực phát huy bởi chính toàn bộ thành viên trong doanh nghiệp. 

Văn hóa doanh nghiệp là yếu tố chi phối hầu hết mọi kết quả của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp không có văn hóa doanh nghiệp cụ thể, rõ ràng thì giống như một con người không có định hướng mục tiêu cuộc đời và không biết phải đi đâu về đâu. Một công ty phát triển lớn mạnh đồng nghĩa là công ty đó có nền văn hóa vững chắc. Như vậy có thể nói, văn hóa doanh nghiệp chính là một tài sản vô hình của doanh nghiệp. 

Vì vậy, ISOCERT hy vọng với mỗi cá nhân hiện đang là thành viên của một doanh nghiệp bất kỳ, hãy thực hiện đúng văn hóa doanh nghiệp mà bạn đang công tác. Bởi chính những điều tưởng chừng như đơn giản và nhỏ nhoi ấy lại có sức ảnh hưởng rất lớn đến công việc, cuộc sống của bạn và đặc biệt là tổ chức/ doanh nghiệp mà bạn đang cống hiến và làm việc. Bản thân và doanh nghiệp bạn có phát triển và tồn tại lâu bền hay không là tùy thuộc vào thái độ thực hiện của bạn.