Nhựa làm từ nhiên liệu hóa thạch chỉ mới hơn một thế kỷ. Việc sản xuất và phát triển hàng nghìn sản phẩm nhựa mới được đẩy mạnh sau Thế chiến thứ hai, do đó, sự biến đổi của thời đại hiện đại mà cuộc sống không có nhựa sẽ không thể nhận ra ngày nay. Chất dẻo đã tạo ra một cuộc cách mạng trong y học với các thiết bị cứu sống, giúp du hành vũ trụ có thể thực hiện được, ô tô nhẹ và máy bay phản lực giúp tiết kiệm nhiên liệu và ô nhiễm…

Tuy nhiên, những tiện ích mà nhựa mang lại đã dẫn đến một nền văn hóa vứt bỏ làm bộc lộ mặt tối của vật liệu: ngày nay, nhựa sử dụng một lần chiếm 40% lượng nhựa được sản xuất hàng năm. Nhiều sản phẩm trong số này, chẳng hạn như túi nhựa và giấy gói thực phẩm, có tuổi thọ chỉ vài phút đến vài giờ, nhưng chúng có thể tồn tại trong môi trường hàng trăm năm.

Rác thải nhựa đang đặt ra mối đe dọa đối với môi trường Việt Nam.

Rác thải nhựa là gì?

Trước khi tìm hiểu cụ thể những tác hại, cách xử lý và giảm thiểu rác thải nhựa, chúng ta cần phải hiểu rác thải nhựa là gì?

Rác thải nhựa hay ô nhiễm nhựa là sự tích tụ của các vật thể bằng nhựa (ví dụ như: chai nhựa và nhiều thứ khác) trong môi trường Trái đất gây ảnh hưởng xấu đến con người, động vật hoang dã và môi trường sống.

Nó cũng đề cập đến một lượng đáng kể nhựa không được tái chế và được đưa vào bãi rác hoặc ở các nước đang phát triển, được ném vào các bãi rác không được kiểm soát. Ví dụ, ở Anh, hơn 5 triệu tấn nhựa được tiêu thụ mỗi năm nhưng chỉ 1/4 trong số đó được tái chế.

Ba phần tư không được tái chế sẽ xâm nhập vào môi trường, gây ô nhiễm đại dương và gây thiệt hại cho hệ sinh thái của chúng ta. Ở các nước kém phát triển, phần lớn rác thải nhựa cuối cùng sẽ trôi vào đại dương, có nghĩa là các loài động vật biển đặc biệt có nguy cơ mắc bệnh.

Phần lớn những gì chúng ta tiêu thụ được làm bằng nhựa (chẳng hạn như chai nhựa và hộp đựng thực phẩm) vì nó rẻ nhưng lại bền. Tuy nhiên, nhựa chậm phân hủy (phải mất hơn 400 năm) do cấu trúc hóa học của nó, điều này là một thách thức rất lớn.

Giảm tiêu thụ nhựa và nâng cao nhận thức về tái chế nhựa là rất quan trọng nếu chúng ta muốn khắc phục vấn đề rác thải nhựa và ô nhiễm trên hành tinh này.

>>> Xem thêm về Rác vô cơ là gì? Rác vô cơ là những rác nào? Tác hại của rác vô cơ TẠI ĐÂY

Nguyên nhân chính gây ra rác thải nhựa là gì?

1. Nhựa rẻ, sẵn có và sử dụng rộng rãi

Vì nhựa là một vật liệu có giá cả phải chăng và bền, nó có thể được tìm thấy trong mọi thứ, từ vật liệu đóng gói đến chai nhựa, ống hút đến túi nhựa, và nhiều hơn thế nữa.

Cho đến khi các doanh nghiệp bắt đầu sử dụng các vật liệu thay thế, thân thiện với môi trường hơn (chẳng hạn như giấy), chu trình xử lý và thải bỏ nhựa mới được chú trọng. 

2. Dân số thế giới đang tăng lên và quá trình đô thị hóa cũng vậy

Nói một cách đơn giản, càng có nhiều người trong chúng ta trên thế giới, nhu cầu về vật liệu rẻ tiền càng lớn và do đó, chúng ta càng sử dụng nhiều nhựa hơn.

Để minh chứng cho điều này, trong thập kỷ đầu tiên của thế kỷ này, nhiều nhựa đã được sản xuất hơn bao giờ hết do tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và do đó, nhu cầu cũng ngày càng cao.

3. Chúng ta có tâm lý dùng một lần khi nói đến nhựa

Nhựa rất rẻ để làm ra, vì vậy các sản phẩm làm bằng nhựa thường có tuổi thọ rất ngắn, ví dụ như: túi đựng, chai nước, ống hút và hộp đựng thực phẩm… 

4. Nhựa mất hơn 400 năm để phân hủy

Các liên kết hóa học tạo nên nhựa rất bền và lâu dài. Tốc độ phân hủy của nhựa có thể khác nhau tùy thuộc vào loại, tuy nhiên, tốc độ này thường dao động từ 50 đến 600 năm.

Nói cách khác, theo US EPA (Cơ quan Bảo vệ Môi trường tại Hoa Kỳ), hầu hết mọi loại nhựa từng được tạo ra và được đưa đến bãi chôn lấp hoặc đổ ra môi trường vẫn tồn tại - một suy nghĩ tỉnh táo đối với tất cả chúng ta.

Các phương pháp xử lý rác thải nhựa hiện nay

Xử lý rác thải nhựa đúng cách là phương pháp hữu hiệu nhất giúp giảm lượng rác thải nhựa và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, bài toán đặt ra ở đây là phải xử lý như thế nào và áp dụng những cách nào là hữu hiệu?

Chôn lấp 

Hiện nay cách xử lý rác thải nhựa (rác thải sinh hoạt, rác thải trong sản xuất, kinh doanh) được sử dụng phổ biến nhất là chôn lấp tự nhiên. Dù phương pháp xử lý này ít nhiều vẫn tác động đến môi trường, tuy nhiên do hạn chế về nguồn lực và kinh phí nên đây được xem là cách tối ưu nhất.

Thiêu đốt

Thiêu đốt rác thải nhựa là phương pháp tiếp theo được đưa ra. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ phù hợp với những đất nước tiên tiến, phát triển bởi chi phí tiêu thụ khá cao. Việc thiêu đốt cần được thực hiện ở những nơi xa dân cư sinh sống và phải có quy trình thiêu đốt chuyên nghiệp. Hiện nay ở một số tỉnh thành ở Việt Nam đã áp dụng phương pháp này nhưng chủ yếu để xử lý rác thải nguy hại. Bên cạnh đó, người dân cần lưu ý, không nên tự thiêu đốt rác thải nhựa bởi trong quá trình đốt sẽ thải ra những chất như VOCs, dioxin… gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Phân loại rác thải nhựa ngay từ đầu nguồn

Việc phân loại rác thải nhựa tại nguồn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng, tiết kiệm được tài nguyên, giảm thiểu ô nhiễm môi trường đồng thời mang lại lợi ích cho chính chủ nguồn thải do việc tận dụng được phế liệu tái chế và phân nhân tạo.

Theo đó, để phân loại rác thải tại nguồn cần phân biệt các loại rác dưới đây:

• Rác hữu cơ: thường là những loại rác dễ bị thối rữa trong điều kiện tự nhiên sinh ra mùi hôi thối. Ví dụ như: thực phẩm, thức ăn thừa, vỏ trái cây, rau củ quả…
• Rác vô cơ: được chia làm 2 loại đó là rác tái chế và không tái chế. Rác tái chế là các loại rác có thể sử dụng lại nhiều lần trực tiếp hoặc chế biến lại. Như: giấy, bìa các tông, kim loại (khung sắt, máy tàu hỏng, nhôm…). Hay các loại nhựa (vỏ chai, đồ nhựa gia dụng)… Còn lại các loại rác không tái chế là phần thải bỏ.
• Chất thải nguy hại: Là chất thải có đặc tính gây nguy hại trực tiếp như dễ cháy, dễ nổ, gây ngộ độc… như acquy, pin hỏng, đèn huỳnh quang…

Tái chế

Đây là phương pháp được áp dụng phổ biến và được ưu tiên nhiều nhất. Bằng cách này chúng ta có thể tận dụng rác thải nhựa để tạo ra những sản phẩm mới có ích. Tái chế rác thải nhựa được đánh giá cao bởi phương pháp này hội tụ rất nhiều ưu điểm như làm sạch môi trường, tiết kiệm nguồn tài nguyên và tạo ra việc làm cho người lao động… Tuy nhiên ở Việt Nam công tác tái chế còn gặp nhiều khó khăn do rác thải Việt Nam hiện vẫn chưa được phân loại tại nguồn.

Những lưu ý khi xử lý rác thải nhựa

Dưới đây là những lưu ý khi xử lý rác thải nhựa:

• Không tái sử dụng những loại chai nhựa chứa đựng hóa chất, các loại thuốc trừ sâu, thuốc độc hại…
• Khi đốt rác xong không nên đổ cặn rác xuống cống, rãnh thoát gây tắc nghẽn, ô nhiễm nguồn nước
• Nên lựa chọn những sản phẩm nhựa chất lượng có thể tái sử dụng, bền và tránh sản phẩm bị lỗi, hỏng gây tăng thêm lượng rác thải nhựa cho môi trường.

Sáng kiến giảm thiểu rác thải nhựa

Để giảm sản lượng rác thải nhựa của doanh nghiệp hoặc cá nhân của bạn, hãy thử chuyển từ vật liệu nhựa sang giấy hoặc thủy tinh ở bất cứ đâu bạn có thể, vì những vật liệu này được tái chế rộng rãi.

Giảm (hoặc lý tưởng nhất là cắt bỏ hoàn toàn) việc tiêu thụ chai nước nhựa, túi nhựa và ống hút cũng có thể tạo ra sự khác biệt rất lớn.

Sau đây là một số biện pháp đơn giản mà bạn có thể thực hiện trong cuộc sống hàng ngày của mình:

• Mang theo chai nước bằng kim loại bên mình để tránh mua thêm chai nhựa
• Mua đồ cũ - bạn thường có thể tìm thấy những món đồ còn mới thông qua các nhà bán lẻ đồ nội thất văn phòng đã tân trang lại. 
• Sử dụng túi có thể tái sử dụng khi bạn đi mua sắm, chẳng hạn như túi tote vải

• Chọn các sản phẩm sử dụng ít bao bì hơn - việc mua sắm và mua sắm của doanh nghiệp bạn là một cách để tạo ra sự khác biệt đáng kể theo thời gian
• Nếu bạn chưa có, hãy chuyển sang các lựa chọn thay thế bằng giấy, thủy tinh hoặc kim loại (tốt hơn là lựa chọn có thể tái sử dụng)

Đặc biệt, muốn giảm thiểu rác thải nhựa đầu tiên cần nâng cao ý thức của người dân. Cần liệt kê và phân tích chi tiết các tác hại do rác thải nhựa gây ra để con người dễ dàng nhận thấy. Đồng thời, cần tuyên truyền, kêu gọi người dân hạn chế sử dụng đồ nhựa và đưa ra những biện pháp xử lý nghiêm minh với các trường hợp cố tình vứt rác thải nhựa ra môi trường.

Vậy giảm thiểu rác thải nhựa mang lại những lợi ích gì?

Giảm thiểu rác thải nhựa của chúng ta mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt là bao gồm bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường và tiết kiệm tiền cho chúng ta.

Những lợi ích của việc giảm tiêu thụ nhựa bao gồm:

• Ngăn ngừa ô nhiễm bằng cách giảm lượng nguyên liệu thô mới được sử dụng
• Tiết kiệm năng lượng
• Giảm phát thải khí nhà kính, góp phần vào biến đổi khí hậu
• Giảm lượng chất thải cần được tái chế hoặc ở các nước đang phát triển được đưa đến các bãi chôn lấp / lò đốt
• Tiết kiệm tiền, vì các mặt hàng có thể tái sử dụng rẻ hơn so với việc liên tục mua thêm đồ nhựa

Hiện trạng quản lý rác thải nhựa ở Việt Nam

Rác thải nhựa được coi là một vấn đề môi trường toàn cầu và Việt Nam đã được liệt kê là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới. Một số hành động đã được thực hiện để chống lại vấn đề như “Ô nhiễm trắng”. Tuy nhiên, thay đổi nhận thức và hành vi vẫn là thách thức lớn nhất.

Về rác thải:

• Từ năm 2009 – năm 2011, lượng rác thải rắn tại Việt Nam đã tăng hơn 46% và được dự đoán sẽ còn tiếp tục tăng từ 0.75  to 0.98 kg/ người/ ngày trong giai đoạn từ năm 2018 – 2030.
• Rác thải nhựa chiếm 12-14% trong đó hơn một nửa không được quản lý.
• Khoảng 453 nghìn tấn rác thải nhựa tại Việt Nam bị rò rỉ ra vào nguồn nước và đại dương.

Vậy rác thải đang được quản lý như thế nào?

• Tỷ lệ thu gom rác cao nhất ở trung tâm thành phố (khoảng 85-90%)
• Lượng rác thu gom ở nông thôn chỉ đạt 40% – 55%.
• Ước tính khoảng 71% lượng rác thải được xử lý bằng cách chôn lấp hoặc bãi thải, đốt công khai hoặc đốt. 

Cách xử lý rác thải chưa hiệu quả dẫn đến hậu quả rò rỉ chất thải và gây ra ô nhiễm trên mặt đất và nguồn nước ngầm. 

Số liệu được trích từ báo cáo “Stakeholder Mapping and System Scanning Report  with Strategic Recommendations”, trang vii  thuộc dự án “Giảm ô nhiễm rác thải nhựa với các giải pháp địa phương” (LSPP). 

Xử lý rác thải nhựa đúng cách là ưu tiên hàng đầu hiện nay để góp phần bảo vệ môi trường. Vì thế mỗi người CHÚNG TA hãy chung tay, thay đổi từ hôm nay để có một môi trường XANH, SẠCH, ĐẸP và cuộc sống lành mạnh hơn!

Trên đây là toàn bộ những kiến thức về liên quan đến rác thải nhựa mà ISOCERT đã tổng hợp và chia sẻ đến Quý bạn đọc. Hy vọng sẽ cung cấp những thông tin hữu ích cho các bạn, gia đình và những người xung quanh. Mọi thắc mắc xin liên hệ cho chúng tôi qua hotline 0976.389.199 để được giải đáp và hỗ trợ nhanh chóng nhất!