XÂY DỰNG VÀ ÁP DỤNG CÁC TIÊU CHUẨN QUỐC GIA – GIẢI PHÁP QUAN TRỌNG NÂNG CAO NĂNG SUẤT CHẤT LƯỢNG ĐỐI VỚI SẢN PHẨM RAU QUẢ

Để đạt được các mục tiêu về phát triển sản xuất và xuất khẩu bền vững đối với nhóm ngành sản phẩm rau quả, thì một trong những giải pháp quan trọng hiện nay là nâng cao tiêu chuẩn chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước. Để đạt được các mục tiêu về phát triển sản xuất và xuất khẩu bền vững đối với nhóm ngành sản phẩm rau quả, thì một trong những giải pháp quan trọng hiện nay là nâng cao tiêu chuẩn chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước.

 Rau quả và sản phẩm rau quả - Ngành hàng “tỷ đô”

Với lợi thế về đất đai, khí hậu và kinh nghiệm canh tác, sản lượng rau quả của Việt Nam chiếm tỷ trọng cao trong nhóm ngành hàng nông sản. Xuất khẩu rau quả và sản phẩm rau quả từ vị trí “tiềm năng” đã ngày càng phát triển và hiện đã nằm trong nhóm sản phẩm xuất khẩu “tỷ đô”. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt khoảng 7,2 tỷ đô la Mỹ, xuất siêu đạt trên 4,5 tỷ đô la Mỹ. Trong cơ cấu hàng rau quả xuất khẩu, rau quả tươi và rau quả sơ chế vẫn đang chiếm tỷ trọng cao (khoảng 76 %), tuy nhiên tỷ trọng của sản phẩm rau quả chế biến đang có xu hướng tăng khá nhanh. Tốc độ tăng trưởng của sản phẩm rau quả được cải thiện trong những năm gần đây cho thấy các sản phẩm rau quả của Việt Nam đang dần đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của thị trường Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc... Xuất khẩu rau quả của nước ta được dự báo tiếp tục tăng trong thời gian tới khi nhiều doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến rau quả.

Vấn đề tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm của rau quả và sản phẩm rau quả

Để đạt được các mục tiêu về phát triển sản xuất và xuất khẩu bền vững đối với nhóm ngành sản phẩm rau quả, thì một trong những giải pháp quan trọng hiện nay là nâng cao tiêu chuẩn chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước.

Bên cạnh giải pháp nêu trên từ phía doanh nghiệp, cần chú trọng giải pháp xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về rau quả và sản phẩm rau quả. Đây là nội dung cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn để doanh nghiệp áp dụng trong sản xuất kinh doanh và là công cụ phục vụ công tác quản lý nhà nước.

Nhiều mặt hàng rau quả có tiềm năng xuất khẩu, mang về hàng tỷ đô la Mỹ nếu được đầu tư xứng tầm. Việc xây dựng các tiêu chuẩn đối với ngành rau quả và sản phẩm rau quả sẽ góp phần tạo khung tiêu chuẩn chất lượng chung cho sản phẩm, làm cơ sở để doanh nghiệp áp dụng, thực hiện quản lý, đánh giá chất lượng sản phẩm trong sản xuất, chế biến, đáp ứng các quy định của thị trường quốc tế, tạo thuận lợi cho thương mại xuất khẩu và lưu thông sản phẩm. Các tiêu chuẩn này cũng là công cụ khẳng định giá trị của sản phẩm rau quả Việt Nam trên thị trường quốc tế, khuyến khích sản xuất an toàn, nâng cao chất lượng đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ lợi ích cho người sản xuất, sức khỏe cho người tiêu dùng, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm có chất lượng cao, an toàn thực phẩm và góp phần phát triển sản xuất, chế biến, thực hiện yêu cầu phát triển kinh tế xã hội.

Xây dựng tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về rau quả và sản phẩm rau quả

Hiện nay, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia của Việt Nam về rau quả và sản phẩm rau quả có 210 TCVN, bao gồm:

     + Các tiêu chuẩn về thuật ngữ và định nghĩa, ví dụ: TCVN 9990:2013 (ISO 7563:1998) Rau quả tươi – Thuật ngữ và định nghĩa; TCVN 4843:2007 (ISO 4125:1991) Quả khô và quả sấy khô – Định nghĩa và tên gọi;

     + Các tiêu chuẩn về yêu cầu kỹ thuật đối với sản phẩm hoặc nhóm sản phẩm rau quả cụ thể, ví dụ: TCVN 10740:2015 Dưa hấu quả tươi; TCVN 12360:2018 (ASEAN STAN 27:2012) Bí đỏ quả tươi; TCVN 10919:2015 (CODEX STAN 260-2007) Rau quả dầm; TCVN 10393:2014 (CODEX STAN 296-2009) Mứt nhuyễn, mứt đông và mứt từ quả có múi; TCVN 7946:2008 (CODEX STAN 247-2005) Nước quả và nectar;

     + Các tiêu chuẩn về bao gói, bảo quản, vận chuyển, ví dụ: TCVN 5369:1991 (ISO 7558:1988) Rau quả – Hướng dẫn bao gói sẵn; TCVN 9689:2013 (ISO 5525:1986) Khoai tây – Bảo quản thoáng;           

     + Các tiêu chuẩn về quá trình sản xuất, chế biến và tiêu thụ rau quả, ví dụ: TCVN 9991:2013 (ISO 3659:1977) Rau quả – Làm chín sau khi bảo quản lạnh; TCVN 9994:2013 (CAC/RCP 53-2003, Rev. 2010) Quy phạm thực hành vệ sinh đối với rau quả tươi hoặc TCVN 12827:2023 Truy xuất nguồn gốc – Yêu cầu đối với chuỗi cung ứng rau quả tươi;

     + Các tiêu chuẩn về phương pháp phân tích các chỉ tiêu chất lượng và an toàn thực phẩm của rau quả và sản phẩm rau quả như TCVN 7804:2007 (ISO 751:1998) Sản phẩm rau, quả – Xác định chất rắn không tan trong nước; phương pháp phân tích các chỉ tiêu an toàn thực phẩm như TCVN 7767:2007 (ISO 6635:1984) Rau, quả và sản phẩm rau, quả – Xác định hàm lượng nitrat và nitrit – Phương pháp đo phổ hấp thụ phân tử, TCVN 8319:2010 Rau quả – Xác định đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật – Phương pháp sắc kí khí; phương pháp xác thực nguồn gốc như TCVN 13819:2023 Nước quả – Xác định tỷ số đồng vị cacbon bền (13C/12C) của thịt quả – Phương pháp đo khối phổ tỷ số đồng vị.

     Trong số 210 TCVN nêu trên, có 82 % hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế (của Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế - ISO, Ủy ban tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế - CAC), tiêu chuẩn khu vực (của Hiệp hội các nước Đông Nam Á - ASEAN, Ủy ban tiêu chuẩn châu Âu - CEN), còn lại 18 % là các tiêu chuẩn tự xây dựng trên cơ sở kết quả của các đề tài nghiên cứu khoa học.

     Trong các năm vừa qua, bên cạnh việc hài hòa những tiêu chuẩn quốc tế của ISO và CAC, Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia về rau quả và sản phẩm rau quả (TCVN/TC/F10) đã thực hiện biên soạn một số TCVN về truy xuất nguồn gốc rau quả tươi và nước rau quả cũng như các phương pháp xác thực nguồn gốc nước quả bằng kỹ thuật đồng vị cacbon bền. Các tiêu chuẩn này góp phần minh bạch hóa thị trường rau quả trong nước, giảm tình trạng gian lận nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm nhập khẩu cũng như việc trà trộn sản phẩm rau quả sử dụng các phương thức canh tác khác nhau. Bên cạnh đó, Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC/F10 cũng phối hợp với Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC/F14 về sản phẩm nông nghiệp hữu cơ trong việc xây dựng một số tiêu chuẩn như TCVN 11041-11:2023 Nấm hữu cơ, TCVN 11041-12:2023 Rau mầm hữu cơ, TCVN 11041-13:2023 Trồng trọt hữu cơ trong nhà màng và trong thùng chứa.

Công ty TNHH TM DV SX Tượng Sơn, huyên Đức Trọng, Lâm Đồng sản xuất rau quả hữu cơ đã được cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ châu Âu và Hoa Kỳ
 

     Để hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn về nhóm rau quả, sản phẩm rau quả nói chung và sản phẩm rau quả chế biến nói riêng, đáp ứng cho việc quản lý về yêu cầu chất lượng và an toàn thực phẩm đối với ngành hàng thế mạnh này, năm 2024 Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC/F10 đã thực hiện biên soạn một số TCVN về sản phẩm rau quả, bao gồm:

- Tiêu chuẩn yêu cầu kỹ thuật đối với một số sản phẩm rau quả chế biến: rau đông lạnh nhanh, rau muối chua. Các tiêu chuẩn này đưa ra định nghĩa cho sản phẩm, quy định về các dạng sản phẩm, các yêu cầu chất lượng và an toàn thực phẩm của sản phẩm, quy định về bao gói, ghi nhãn, vận chuyển và bảo quản sản phẩm. Các sản phẩm rau muối chua như dưa muối, hành muối, kim chi… là nhóm sản phẩm rau lên men, giàu axit hữu cơ, axit amin và các chất dinh dưỡng khác. Sản phẩm được công nhận là có lợi cho sức khỏe con người, là nhóm sản phẩm rau quả phổ biến tại Việt Nam và trên khắp toàn cầu. Tuy nhiên, do sự phát triển nhanh chóng nên thiếu sự đồng nhất, không đảm bảo an toàn và chất lượng sản phẩm, điều này làm hạn chế rất nhiều đến giao thương quốc tế và việc tiêu thụ sản phẩm rau muối chua.

    Đối với rau đông lạnh nhanh, các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam hiện nay khá đa dạng như cà rốt, ngô hạt, ngô nguyên bắp, khoai lang chiên, đậu Hà Lan… TCVN về rau đông lạnh nhanh chấp nhận tiêu chuẩn quốc tế CODEX, trong đó đưa ra quy định chung và các quy định chi tiết cho từng sản phẩm rau đông lạnh cụ thể.

- Tiêu chuẩn phương pháp thử về xác định độ ẩm của sản phẩm quả khô: đây là chỉ tiêu rất quan trọng, liên quan đến giá thành và hạn sử dụng của sản phẩm. Việc đưa ra phương pháp thử phù hợp với phương pháp được sử dụng tại các thị trường nhập khẩu là rất quan trọng cho việc thích ứng của doanh nghiệp cũng như các phòng thử nghiệm trong nước.

- Một số tiêu chuẩn về quy phạm thực hành như thực hành nông nghiệp tốt (GAP) và thực hành sản xuất tốt (GMP) sẽ giúp các cơ sở trồng trọt, cơ sở sản xuất và chế biến có thể kiểm soát được các mối nguy về vật lý, hóa học và sinh học liên quan đến các công đoạn của quá trình sản xuất, chế biến rau quả tươi, sản phẩm rau quả sấy và đóng hộp, nhằm đảm bảo các yêu cầu về an toàn thực phẩm và nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm rau quả, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu, gắn với các mục tiêu phát triển bền vững. Các quy phạm này góp phần đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm của sản phẩm rau quả tươi, rau quả chế biến, đặc biệt là các sản phẩm xuất khẩu.

HTX Dương Xuân, huyện Châu Thành, Long An áp dụng thành công VietGAP và ứng dụng công nghệ cao

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, việc xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia đối với các sản phẩm rau quả là vô cùng cần thiết, phù hợp với xu hướng toàn cầu. Trong thời gian tới, cần tiếp tục nghiên cứu, xây dựng và đưa vào áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia cho một số sản phẩm rau quả chủ lực, nhóm sản phẩm rau quả chế biến sâu, đặc biệt là các sản phẩm từ rau, quả chủ lực như sầu riêng quả tươi, sầu riêng đông lạnh. Trong đó, có cơ chế để thúc đẩy sự tham gia của các doanh nghiệp trong việc xã hội hóa đối với việc xây dựng tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về sản phẩm rau quả. Đồng thời, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến cho các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh về lợi ích, áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia đối với nhóm ngành rau quả và sản phẩm rau quả. Có như vậy ngành sản phẩm rau quả của nước ta mới phát triển bền vững, đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước, đứng vững và có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trên đây là bài viết về mục tiêu về phát triển sản xuất và xuất khẩu bền vững đối với nhóm ngành sản phẩm rau quả  của KS. Nguyễn Thúy Hằng, ThS. Lê Thành Hưng – Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam. Nếu doanh nghiệp có bất cứ thắc mắc nào về hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001 , hệ thống an toàn thực phẩm ISO 22000, xin vui lòng liên hệ 0976.389.199 (hoàn toàn miễn phí) để được ISOCERT hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!