Tổng quan

1. Khí nhà kính (GHG/Green House Gas) là gì?

Khí nhà kính là những khí có khả năng hấp thụ các bức xạ sóng dài (hồng ngoại) được phản xạ từ bề mặt Trái Đất khi được chiếu sáng bằng ánh sáng mặt trời, sau đó phân tán nhiệt lại cho Trái Đất, gây nên hiệu ứng nhà kính. Các khí nhà kính chủ yếu bao gồm:
- Carbon dioxide (CO2): Chiếm gần 80% lượng khí thải do con người gây ra trên toàn cầu, carbon dioxide có thể tồn tại trong một thời gian khá dài. Một số CO2 được hấp thụ nhanh chóng, nhưng một số sẽ tồn tại trong khí quyển trong hàng nghìn năm.
- Mê-tan (CH4): Mê-tan tồn tại trong khí quyển khoảng 12 năm, ít hơn so với carbon dioxide, nhưng lại mạnh hơn nhiều về mặt hiệu ứng nhà kính.
- Nitơ oxit (N2O): Nitơ oxit là một loại khí nhà kính mạnh. Nó có khả năng làm nóng toàn cầu gấp khoảng 270 lần so với carbon dioxide trong thang thời gian một trăm năm và trung bình tồn tại trong khí quyển hơn một thế kỷ một chút.
- Khí flo: Phát ra từ nhiều quy trình sản xuất và công nghiệp, khí flo là do con người tạo ra. Có bốn loại chính: hydrofluorocarbon (HFC), perfluorocarbon (PFC), lưu huỳnh hexafluoride (SF6) và nitơ trifluoride (NF3) .
- Hơi nước (H2O): Đây là loại khí nhà kính phổ biến nhất. Hơi nước khác với các loại khí nhà kính khác ở chỗ những thay đổi về nồng độ trong khí quyển của nó không liên quan trực tiếp đến hoạt động của con người mà liên quan đến sự nóng lên do các loại khí nhà kính khác mà chúng ta thải ra.

Khí nhà kính mất hàng trăm năm tồn tại trong tầng khí quyển. Chúng hoạt động như một vách ngăn, không cho nhiệt độ từ bề mặt trái đất thoát ra ngoài. Bằng cách tăng nồng độ khí nhà kính trong khí quyển, chúng ta đang khuếch đại hiệu ứng nhà kính tự nhiên của Trái Đất và làm gia tăng hiện tượng nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu.

2. Tiêu chuẩn ISO - Giải pháp giảm thải lượng phát thải khí nhà kính

Để tránh những thay đổi không thể kiểm soát được về khí hậu, nhân loại cần hành động nhanh chóng và phối hợp, thực hiện các chiến lược toàn diện để giảm phát thải carbon, bảo tồn đa dạng sinh học, và chuyển đổi sang cuộc sống bền vững trên toàn cầu. Một công cụ quan trọng để hành động sáng suốt là theo dõi cẩn thận nhiệt độ Trái đất và lượng khí thải nhà kính.

Tin tốt là các chính phủ và tổ chức hiện nay có thể ủng hộ các cam kết phát thải ròng bằng không thông qua hành động đáng tin cậy bằng cách sử dụng các tiêu chuẩn ISO. Ví dụ, ISO 14064 là Tiêu chuẩn quốc tế về kế toán và xác minh khí nhà kính, cung cấp cho các tổ chức một khuôn khổ để đo lường và báo cáo lượng khí thải nhà kính, cũng như xác minh việc giảm và loại bỏ khí thải. Tiêu chuẩn nhiều phần này là một công cụ quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và thống nhất trong các nỗ lực toàn cầu nhằm chống biến đổi khí hậu.

- ISO 14064-1: Khí nhà kính – Phần 1: Định lượng và báo cáo lượng khí nhà kính phát thải và loại bỏ.
- ISO 14067: Khí nhà kính – Dấu chân carbon của sản phẩm.
- ISO 14068-1: Quản lý biến đổi khí hậu – Phần 1: Trung hòa carbon.

Ngày nay, nồng độ khí nhà kính do con người gây ra trong khí quyển cao hơn bao giờ hết, và hành tinh đang nóng lên. Tuy nhiên, chúng ta có khả năng kiểm soát khí thải nhà kính thông qua việc cải tổ hệ thống năng lượng, thay đổi thói quen và lối sống của mình.

Hiểu rõ hiệu ứng nhà kính và vai trò của các loại khí khác nhau là chìa khóa để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Bằng cách tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế để đo lường và báo cáo lượng khí thải của mình, chúng ta đảm bảo rằng các nỗ lực của mình sẽ hiệu quả và được phối hợp tốt nhất có thể. Cũng giống như lượng khí thải nhà kính từ một thế kỷ trước vẫn góp phần gây ra biến đổi khí hậu mà chúng ta thấy ngày nay, lượng khí thải mà chúng ta thải ra hiện tại sẽ tiếp tục tác động đến chúng ta trong tương lai xa.

3. Doanh nghiệp nào cần thực hiện báo cáo kiểm kê khí nhà kính?

Bộ Tài nguyên và Môi trường dự thảo danh mục các cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính cập nhật năm 2024. Dự thảo danh mục này bao gồm 2.893 cơ sở, tăng 981 cơ sở so với danh mục hiện hành. Trong đó, ngành công thương chiếm tỷ trọng lớn nhất với 2.261 cơ sở, tiếp theo là ngành giao thông vận tải (81 cơ sở), xây dựng (140 cơ sở), tài nguyên và môi trường (70 cơ sở) và nông nghiệp và phát triển nông thôn (341 cơ sở).

- Ngành công thương có 599 cơ sở mới được bổ sung, bao gồm các nhà máy điện, các cơ sở công nghiệp có tổng mức tiêu thụ năng lượng hằng năm từ 1000 TOE (tấn dầu tương đương) trở lên.
- Ngành giao thông vận tải có 11 cơ sở mới được bổ sung, bao gồm các công ty kinh doanh vận tải hàng hóa có tổng mức tiêu thụ năng lượng hằng năm từ 1000 TOE trở lên.
- Ngành xây dựng có 36 cơ sở mới được bổ sung, bao gồm các doanh nghiệp sản xuất xi măng và các tòa nhà thương mại có tổng mức tiêu thụ năng lượng hằng năm từ 1000 TOE trở lên.
- Ngành tài nguyên và môi trường có 6 cơ sở bị loại, bao gồm các cơ sở xử lý chất thải rắn có công suất hoạt động hằng năm từ 65.000 tấn trở lên.
- Ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn có 341 cơ sở mới được bổ sung, hoạt động trong lĩnh vực chăn nuôi có tổng lượng phát thải khí nhà kính hàng năm ước tính từ 3.000 tấn CO2 tương đương trở lên.

Việc bổ sung các cơ sở mới vào danh mục các cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính là phù hợp với mục tiêu quản lý phát thải khí nhà kính của toàn bộ nền kinh tế, góp phần đạt được các mục tiêu giảm phát thải theo NDCs vào năm 2030.

Một số điểm cần lưu ý:
- Danh mục các cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính được cập nhật 2 năm một lần.
- Các cơ sở thuộc danh mục này có trách nhiệm thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo quy định của pháp luật.
- Việc kiểm kê khí nhà kính là cơ sở để các cơ sở xây dựng kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính, góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu.

4. Khi nào cần thực hiện báo cáo kiểm kê khí nhà kính?

4.1. Đối với cơ sở phát thải khí nhà kính

Luật Bảo vệ Môi trường 2020 quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ sở phát thải khí nhà kính thuộc danh mục phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính, bao gồm:
- Trách nhiệm thực hiện kiểm kê khí nhà kính, xây dựng và duy trì hệ thống cơ sở dữ liệu phát thải khí nhà kính. Cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính định kỳ 02 năm một lần và gửi kết quả kiểm kê cho Bộ Tài nguyên và Môi trường trước ngày 01 tháng 12 của kỳ báo cáo.
- Trách nhiệm xây dựng và thực hiện kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí nhà kính hằng năm. Cơ sở phát thải khí nhà kính phải xây dựng kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí nhà kính hằng năm và thực hiện kế hoạch này một cách nghiêm túc. Kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí nhà kính phải được lồng ghép với các chương trình quản lý chất lượng, chương trình sản xuất xanh sạch hơn, chương trình bảo vệ môi trường của cơ sở.
- Trách nhiệm lập báo cáo mức giảm phát thải khí nhà kính. Cơ sở phát thải khí nhà kính phải lập báo cáo mức giảm phát thải khí nhà kính hằng năm theo hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định và gửi cho Bộ Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan liên quan trước ngày 31 tháng 12 của kỳ báo cáo.

4.2. Đối với công ty đại chúng

Thông tư số 96/2020/TT-BTC hướng dẫn công bố thông tin trên thị trường chứng khoản có hiệu lực từ ngày 1/2/2021 quy định, công ty đại chúng phải lập báo cáo thường niên và công bố báo cáo này trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày công bố báo cáo tài chính năm được kiểm toán nhưng không vượt quá 110 ngày, kể từ ngày kết thúc năm tài chính.

Báo cáo thường niên của công ty đại chúng phải có nội dung về phát thải khí nhà kính, bao gồm:
- Tổng lượng phát thải khí nhà kính của công ty trong năm tài chính;
- Các nguồn phát thải khí nhà kính chính của công ty;
- Các biện pháp giảm thiểu phát thải khí nhà kính của công ty;
- Mục tiêu giảm thiểu phát thải khí nhà kính của công ty trong thời gian tới.
- Thông tin về phát thải khí nhà kính trong báo cáo thường niên của công ty đại chúng phải được lập theo mẫu quy định tại Phụ lục IV ban hành kèm theo Thông tư số 96/2020/TT-BTC.