Tổng quan

1. Khái quát chung về tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001

Tiêu chuẩn ISO 14001

Tiêu chuẩn ISO 14001 là tiêu chuẩn quốc tế về Hệ thống Quản lý môi trường. ISO 14001 đưa ra cách tiếp cận có hệ thống giúp doanh nghiệp đo lường và cải thiện tác động của các hoạt động sản xuất, kinh doanh tới môi trường. Tính từ lần đầu ra mắt đầu tiên cho đến nay, ISO 14001 có các phiên bản lần lượt là 1996, 2004, 2015. Tại Việt Nam,TCVN ISO 14001:2015 do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố có nội dung tương đương với phiên bản mới nhất là tiêu chuẩn ISO 14001: 2015

Tiêu chuẩn ISO 9001

Tiêu chuẩn ISO 9001 nằm trong bộ tiêu chuẩn ISO 9000 về Hệ thống quản lý chất lượng và đóng vai trò cốt lõi trong hệ thống này. Tiêu chuẩn ISO 9001 đề cập tới các yêu cầu dành cho doanh nghiệp để xây dựng một hệ thống quản lý chất lượng đạt chuẩn. Từ khi ra mắt đến nat, ISO 9001 có tất cả 5 phiên bản tương ứng với các năm ban hành lần lượt là: 1987, 1994, 2000, 2008 và 2015. Tại Việt Nam, phiên bản mới nhất ISO 9001:2015 tương đương với TCVN 9001: 2015 do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành lấy việc đảm bảo chất lượng sản phẩm, dịch vụ, đáp ứng yêu cầu của khách hàng là hàng đầu.

2. Điểm tương đồng giữa tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 

Về nguồn gốc và phạm vi thừa nhận

Tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 đều do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO soạn thảo và được công nhận trên phạm vi quốc tế.

Về đối tượng áp dụng

Tất cả các đơn vị, công ty, tổ chức hoạt động trong mọi ngành nghề với mọi quy mô đều có thể sử dụng tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 để xây dựng hệ thống quản lý của mình.

Về cấu trúc cấp cao HLS

Tiêu chuẩn ISO 14001 và Tiêu chuẩn ISO 9001 đều được xây dựng theo cấu trúc cấp cap (HLS - High Level Structure). Đây là cấu trúc được áp dụng cho tất cả hệ thống quản lý để giúp doanh nghiệp có thể triển khai tiêu chuẩn một cách dễ dàng hơn và thuận tiện áp dụng tích hợp nhiều tiêu chuẩn trong một hệ thống nếu cần thiết. Các nội dung của tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 cùng được thể hiện qua 10 điều khoản chính. Trong đó, 3 điều khoản đầu mang tính chất giới thiệu và tổng quan chung, 7 điều khoản còn lại mới là những yêu cầu cốt lõi dành cho Hệ thống quản lý chất lượng (ISo 9001) và Hệ thống quản lý môi trường (ISO 14001).

Danh mục 10 điều khoản cụ thể như sau:
- Điều khoản 1: Phạm vi áp dụng - Đặt ra phạm vi của tiêu chuẩn
- Điều khoản 2: Tài liệu viện dẫn - Danh sách các tài liệu viện dẫn cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn
- Điều khoản 3: Thuật ngữ và định nghĩa - Danh sách các thuật ngữ chung và định nghĩa của chúng.
- Điều khoản 4: Bối cảnh của tổ chức - Các yêu cầu liên quan đến vấn đề bên trong hoặc bên ngoài ảnh hưởng tới tổ chức
- Điều khoản 5: Lãnh đạo - Đặt ra yêu cầu cho những người ở vị trí lãnh đạo cấp cao trong tổ chức
- Điều khoản 6: Hoạch định - Vạch ra cách tiếp cận mà tổ chức phải thực hiện khi lập kế hoạch để giải quyết các mối đe dọa và cơ hội. Đồng thời xác định các bước tổ chức phải làm để đảm bảo hệ thống quản lý tuân thủ theo yêu cầu.
- Điều khoản 7: Hỗ trợ - Đưa ra các nguồn lực cần được cung cấp để hỗ trợ hệ thống quản lý
- Điều khoản 8: Thực hiện - Đặt ra cách xác định quy trình cần thiết cho hoạt động của tổ chức
- Điều khoản 9: Đánh giá kết quả hoạt động - Chi tiết về những gì tổ chức phải giám sát và báo cáo, bao gồm các yêu cầu về đánh giá nội bộ và đánh giá quản lý.
- Điều khoản 10: Cải tiến - Liệt kê các yêu cầu để đối phó với sự không phù hợp và sự cố, gồm cả các hành động phải được thực hiện để kiểm soát, sửa chữa và đối phó với các hậu quả.

Chu trình P-D-C-A

Về cơ bản, ISO 9001 và ISO 14001 đều được xây dựng từ nền tảng là chu trình Plan-Do-Check-Act (PDCA). 

Ở tiêu chuẩn ISO 9001, các nội dung tương ứng là: Quản lý tài nguyên – Thực hiện sản phẩm – Đo lường, phân tích và cải tiến – Trách nhiệm quản lý. Còn trong tiêu chuẩn ISO 14001, các nội dung lần lượt là: Chính sách và Quy hoạch môi trường – Thực hiện và hoạt động – Kiểm tra – Quản lý đánh giá.

Tư duy dựa trên rủi ro

Ngoài ra, về phương pháp tiếp cận, tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 đều thể hiện tư duy dựa trên rủi ro để vừa dự báo nguy cơ vừa nắm bắt cơ hội. Trên cơ sở đó giúp doanh nghiệp hạn chế tối đa được những ảnh hưởng tiêu cực của các sự cố phát sinh tới hệ thống, hỗ trợ doanh nghiệp tìm ra nguyên nhân gốc rễ và có các biện pháp xử lý kịp thời.

3. Điểm khác biệt giữa tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001

Về chủ đề của tiêu chuẩn

Tuy có cùng 10 điều khoản theo cấu trúc cấp cao HLS nhưng tiêu chuẩn ISO 14001 và Tiêu chuẩn ISO 9001 lại tập trung vào những chủ đề khác nhau. Cụ thể, tiêu chuẩn ISO 14001 là về quản lý môi trường còn tiêu chuẩn ISO 9001 là về quản lý chất lượng.

Về mục đích

Tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 đề cập tới 2 chủ đề khác nhau nên mục đích của 2 tiêu chuẩn cũng có sự khác biệt. Tiêu chuẩn ISO 14001 giúp doanh nghiệp kiểm soát và giảm thiểu các tác động của hoạt động sản xuất, kinh doanh tới môi trường. Trong khi đó, tiêu chuẩn ISO 9001 tập trung vào nâng cao chất lượng để tạo ra các sản phẩm, dịch vụ đáp ứng yêu cầu của khách hàng.

Về đối tượng yêu cầu

Yêu cầu chính của hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001 được xác định bởi khách hàng mặc dù nhu cầu của các bên liên quan vẫn được tính nhưng khách hàng mới là đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chất lượng và sản phẩm của dịch vụ. Do vậy mà yêu cầu chính của tiêu chuẩn ISO 9001 là đứng trên yêu cầu của khách hàng. Những yêu cầu khác nhau từ các khách hàng khác nhau làm cho hệ thống trở nên phức tạp hơn.

Trong khi đó hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO 14001 không đơn giản như vậy. Dù khách hàng vẫn có thể quan tâm tới tác động môi trường của doanh nghiệp nhưng đòi của các bên liên quan cũng phải được cân nhắc. Nếu các cơ quan chức năng, cộng đồng địa phương, các nhóm hoạt động môi trường không hài lòng với hoạt động của doanh nghiệp thì quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Các yêu cầu này có thể phức tạp và thay đổi liên tục.

Về nội dung điều khoản

Do 2 bộ tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 hướng tới những mục tiêu khác nhau nên trong nội dung cụ thể của các điều khoản sẽ có sự khác biệt. Ví dụ như điều khoản 6 (lập kế hoạch) của ISO 14001 yêu cầu về khía cạnh môi trường, nghĩa vụ cần tuân thủ và hành động lập kế hoạch còn trong ISO 9001 thì đề cập tới hành động để giải quyết rủi ro và cơ hội. Điều khoản 8 (hoạt động) trong tiêu chuẩn ISO 14001 có nội dung về chuẩn bị và ứng phó khẩn cấp còn ISO 9001 lại đặt ra các yêu cầu đối với sản phẩm, dịch vụ. Hay như trong điều 9 (Đánh giá hiệu suất), ISO 14001 đánh giá sự tuân thủ pháp luật liên quan đến môi trường còn ISO 9001 thì xem xét sự hài lòng của khách hàng.

4. Gấp đôi lợi ích khi tích hợp 2 tiêu chuẩn ISO 14001 và ISO 9001

Nếu muốn điều hành một doanh nghiệp, tổ chức hiệu quả, có lợi nhuận và có trách nhiệm, việc lựa chọn tích hợp cả 2 hệ thống quản lý ISO gồm ISO 14001 và ISO 9001 là điều cần quan tâm. Hệ thống này được thiết kế để tích hợp và sử dụng đồng thời. Tổ chức ISO nhận thấy rằng nhiều công ty áp dụng nhiều tiêu chuẩn hệ thống quản lý của họ theo cách dễ dàng kết hợp với nhau, đem lại những lợi ích không ngờ.

Tiết kiệm thời gian và tài nguyên

Trong mỗi tiêu chuẩn, có rất nhiều quy trình liên quan đến việc chứng nhận có sự tương đồng hoặc giống nhau. Do đó, điều này giúp giảm thiểu việc lãng phí thời gian, tiền bạc và nguồn lực cho các hoạt động như đào tạo nhân viên, đánh giá nội bộ và bên ngoài, cùng nhiều khía cạnh khác.

Cải thiện hiệu suất kinh doanh

Cả tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 đều được thiết kế nhằm nâng cao hiệu quả trong các quy trình kinh doanh. Với trọng tâm đặt vào việc cải tiến liên tục, các doanh nghiệp đã được chứng nhận, nhận thấy rằng đã đạt được những kết quả tích cực. Đồng thời không ngừng tìm cách làm cho hoạt động kinh doanh của họ trở nên hiệu quả và năng suất hơn.

Tăng uy tín và danh tiếng

Việc hiển thị các dấu chứng nhận của cả 2 tiêu chuẩn này trên trang web, sản phẩm và các nền tảng khác của doanh nghiệp chứng tỏ sự cam kết tận tâm đối với chất lượng dịch vụ, không ngừng cải tiến và giảm tác động tiêu cực đến môi trường. Điều này giúp nâng cao uy tín và danh tiếng của doanh nghiệp trong mắt khách hàng và cộng đồng kinh doanh.

Giảm thiểu tài liệu và sao chép

Doanh nghiệp có thể sử dụng một bộ tài liệu chung để đáp ứng các yêu cầu của cả 2 tiêu chuẩn, từ đó giúp tiết kiệm thời gian và tránh sự trùng lặp các công việc không cần thiết.

Tiếp cận tích hợp toàn diện đối với các quy trình kinh doanh

Áp dụng cả tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 thông qua một phương pháp tiếp cận tích hợp, cho phép toàn bộ doanh nghiệp xem xét lại các quy trình kinh doanh một cách toàn diện. Hệ thống này khuyến khích một cái nhìn tổng thể về doanh nghiệp và yêu cầu sự tham gia của nhân viên ở tất cả các cấp bậc trong việc triển khai và duy trì hệ thống quản lý tích hợp.

Kết hợp 2 hệ thống ISO 9001 và ISO 14001 đang là sự lựa chọn tối ưu với nhiều doanh nghiệp. Những điểm tương đồng cho phép tiết kiệm thời gian và tiền bạc khi triển khai đồng bộ 2 tiêu chuẩn. Còn những điểm khác biệt không những không gây cản trở mà còn góp phần gia tăng sức mạnh cho hệ thống.