Nhiệm vụ và giải pháp xây dựng và áp dụng Tiêu chuẩn quốc gia trong Chương trình nâng cao năng suất và chất lượng giai đoạn 2021 - 2030

Định hướng cho giai đoạn mới

Để tiếp tục triển khai Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2007 và quán triệt thực hiện chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về xây dựng, đổi mới và nâng cao chất lượng mô hình tăng trưởng, năng suất lao động, hội nhập hiệu quả với thế giới và tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế, đồng thời đáp ứng với sự thay đổi nhanh chóng của yêu cầu và xu hướng của xã hội, sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ (KHCN), ngày 31/8/2020 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1322/QĐ-TTg về phê duyệt Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng (NSCL) sản phẩm, hàng hóa (SPHH) giai đoạn 2021 - 2030 với mục tiêu chung của Chương trình là nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao NSCL SPHH trên cơ sở áp dụng các giải pháp về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hệ thống quản lý, công cụ cải tiến NSCL, góp phần nâng tỷ trọng đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế, nâng cao NSCL, hiệu quả và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Kế thừa và duy trì, phát huy các kết quả đã đạt được 

Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao NSCL SPHH giai đoạn 2010 - 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 712/QĐ-TTg ngày 21 tháng 5 năm 2010, sau 10 năm triển khai đồng hành cùng doanh nghiệp, bằng sự quyết tâm và nỗ lực của các Bộ, ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị, đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, tạo tiền đề cho sự vươn lên, khẳng định vị thế của doanh nghiệp Việt Nam trong khu vực và trên thế giới. Các mục tiêu của Chương trình, trong có có các mục tiêu của dự án “Xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật”,  đã hoàn thành về cơ bản. Một số mục tiêu đã vượt yêu cầu đặt ra.

Chương trình NSCL giai đoạn 2021 - 2030 tiếp tục khẳng định hoạt động xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn vẫn là một yếu tố quan trọng, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao NSCL, hiệu quả và sức cạnh tranh nhưng với cách tiếp cận mới: thực tiễn, đồng bộ, hài hòa và hiệu quả. Tiêu chuẩn tiếp tục là công cụ quan trọng của hoạt động quản lý Nhà nước nhằm loại bỏ các SPHH, dịch vụ kém chất lượng ảnh hưởng đến môi trường, sức khỏe, bảo vệ lợi ích quốc gia, lợi ích doanh nghiệp và người tiêu dùng trước nguy cơ tiềm ẩn. Tiêu chuẩn phải thực sự trở thành yếu tố cơ bản của Hạ tầng chất lượng quốc gia, tạo dựng nền tảng vững chắc và hài hòa với các yếu tố còn lại của Hạ tầng chất lượng quốc gia như hoạt động đánh giá sự phù hợp (công nhận, chứng nhận, kiểm định, hiệu chuẩn, giám định) và đo lường.

Các mục tiêu của Chương trình là cơ sở nền tảng cho việc thiết lập tầm nhìn cho hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc gia của chúng ta và đảm bảo rằng tiêu chuẩn làm cho cuộc sống dễ dàng hơn, an toàn hơn và tốt đẹp hơn. Do vậy, để thực hiện được tầm nhìn này thì việc xây dựng tiêu chuẩn quốc gia phải đạt được các mục tiêu sau:

• Tiêu chuẩn được sử dụng ở mọi nơi: Các tiêu chuẩn quốc gia phải được sử dụng rộng rãi, có chất lượng cao, dễ dàng tiếp cận, sử dụng được và mọi người hiểu được những lợi ích mà tiêu chuẩn mang lại.
• Đáp ứng nhu cầu của xã hội: Tiêu chuẩn quốc gia được xây dựng dựa trên sự đồng thuận của tất cả các bên và đáp ứng các thách thức hiện tại và tương lai; đưa ra các tiêu chuẩn đáp ứng yêu cầu của thị trường đúng thời điểm với nội dung kỹ thuật phù hợp với tình hình thực tiễn nhất.
• Thu hút được sự tham gia của các bên: Cơ quan tiêu chuẩn hóa phải thúc đẩy sự đa dạng và hội nhập; thu hút được nhiều chuyên gia giỏi và thực sự lắng nghe ý kiến của tất cả các bên trong quá trình xây dựng tiêu chuẩn.

Nhiệm vụ và giải pháp trong giai đoạn 2021 - 2030

Bộ KHCN với vai trò là cơ quan chủ trì, điều hành hoạt động của Chương trình và Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng là cơ quan thường trực Chương trình cần phải xác định và xây dựng các nhiệm vụ và giải pháp tổng thể để đảm bảo việc triển khai Chương trình nói chung và dự án xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn nói riêng theo đúng các mục tiêu đã định. 

Các nhiệm vụ và giải pháp cơ bản bao gồm:

1. Phát triển hệ thống Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) đầy đủ cho tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội, cập nhật tiến bộ của khoa học và công nghệ, ưu tiên hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo đồng bộ các TCVN cho các SPHH chủ lực của nền kinh tế; đảm bảo thi hành các nghĩa vụ thực thi các hiệp định [Hiệp định về Hàng rào kỹ thuật trong thương mại của Tổ chức Thương mại thế giới (Hiệp định WTO/TBT), Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh Châu Âu (EVFTA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP),…] mà Việt Nam đã cam kết thực hiện, giải quyết tranh chấp về hàng rào kỹ thuật trong thương mại phát sinh giữa các nước thành viên với Việt Nam và Việt Nam với các nước thành viên nhằm giúp SPHH trong nước thuận lợi tiếp cận thị trường thế giới, góp phần ngăn chặn hàng kém chất lượng, mất an toàn xâm nhập thị trường trong nước.

2. Xây dựng TCVN phục vụ trực tiếp cho hoạt động nâng cao NSCL, thiết lập nền tảng tiêu chuẩn hóa cho sản xuất thông minh, dịch vụ thông minh, đô thị thông minh, công nghiệp chế tạo, công nghiệp hỗ trợ, điều khiển tự động, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, điện, điện tử, công nghệ thông tin, năng lượng tái tạo và thay thế, truy xuất nguồn gốc,vật liệu mới và vật liệu thay thế, thiết bị gia dụng và đồ dùng thông minh, thiết bị tiết kiệm năng lượng, tái chế, xử lý chất thải, công nghệ xanh thân thiện môi trường, các hệ thống quản lý tiên tiến ...

4. Bộ KHCN chủ trì, chủ động phối hợp hiệu quả với các Bộ, ngành xây dựng quy hoạch TCVN. Các Bộ, ngành tổ chức biên soạn dự thảo TCVN gửi Bộ KHCN thẩm định và công bố theo đúng tiến độ. Các Bộ, ngành, chủ trì, phối hợp với Bộ KHCN và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tổ chức phổ biến tiêu chuẩn và hướng dẫn doanh nghiệp xây dựng và áp dụng bộ tiêu chuẩn cơ sở theo lĩnh vực được phân công. Chú trọng vào các hình thức phổ biến mới như kênh truyền thông đa phương tiện, video, infographic... để gia tăng khả năng tiếp cận với mọi đối tượng.

5. Xây dựng và triển khai kế hoạch hằng năm, trung hạn và dài hạn thực hiện các nhiệm vụ của Chương trình, lồng ghép với các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình quốc gia, chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác, phù hợp định hướng phát triển SPHH chủ lực của ngành, lĩnh vực, tập trung vào SPHH công nghiệp, nông nghiệp chủ lực.

6. Kết hợp nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước với nguồn xã hội hóa từ các tổ chức, doanh nghiệp để xây dựng TCVN, đào tạo đội ngũ chuyên gia về tiêu chuẩn, tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn nghiệp vụ áp dụng tiêu chuẩn.

7. Đảm bảo mọi nguồn lực và đổi mới hoạt động của các ban kỹ thuật TCVN; thành viên ban kỹ thuật TCVN chủ động tham gia và tham gia có hiệu quả vào hoạt động xây dựng tiêu chuẩn quốc tế; thành lập kịp thời và đầy đủ các ban kỹ thuật TCVN đáp ứng yêu cầu xây dựng TCVN trong mọi lĩnh vực.

8. Tiếp tục đào tạo và đào tạo chuyên sâu nghiệp vụ, kỹ năng về xây dựng TCVN, tham gia xây dựng tiêu chuẩn quốc tế cho các thành viên ban kỹ thuật TCVN, các cán bộ làm công tác tiêu chuẩn hóa ở các bộ, ngành, địa phương và tổ chức, doanh nghiệp. Đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ làm công tác tiêu chuẩn hóa tại doanh nghiệp để đảm bảo việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn như là nhu cầu tự thân của doanh nghiệp; kết hợp việc áp dụng các tiêu chuẩn về hệ thống quản lý (như ISO 9001, ISO 14001, ISO 22000, ISO 26000, ISO 27001, ISO 45001, ISO 50001,...), cũng như các công cụ cải tiến NSCL với các tiêu chuẩn sản phẩm cụ thể.

9. Xã hội hóa hoạt động xây dựng TCVN. Thúc đẩy sự tham gia mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp vào quá trình xây dựng tiêu chuẩn.  Tạo cơ chế để các chuyên gia độc lập, chuyên gia của các Hiệp hội ngành hàng, các Hội Tiêu chuẩn và chất lượng Việt Nam, Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam,…tích cực tham gia vào quá trình xây dựng tiêu chuẩn, đảm bảo sự minh bạch, đồng thuận và hiệu quả cho quá trình áp dụng.

10. Đẩy mạnh hoạt động đào tạo về tiêu chuẩn hóa tại các trường đại học, cao đẳng, dạy nghề trong lĩnh vực kỹ thuật, quản trị kinh doanh và các trường quản lý, nghiệp vụ về KHCN; kết hợp với các trường, cơ sở đào tạo xây dựng và giới thiệu các chuyên đề tiêu chuẩn hóa chuyên sâu cho từng lĩnh vực.

11. Tham gia tích cực và hiệu  quả trong các tổ chức tiêu  chuẩn hóa quốc tế , khu vực mà Việt Nam là thành viên; tuyển chọn, cử cán bộ tham gia các khóa đào tạo, hội thảo quốc tế; tham gia các cuộc họp ban kỹ thuật tiêu chuẩn của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) và Ủy ban Kỹ thuật Điện quốc tế (IEC); gửi cán bộ đi đào tạo tại các nước phát triển; trao đổi chuyên gia, tổ chức các hội nghị, hội thảo quốc tế nhằm nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, chuyên gia về tiêu chuẩn hóa.

12. Tăng cường hợp tác và ký kết các thỏa thuận hợp tác lâu dài với các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế, khu vực, quốc gia và các tổ chức, hiệp hội khác để trao đổi kinh nghiệm về hoạt động tiêu chuẩn hóa. Chủ động đề xuất và tham gia tích cực vào các dự án, chương trình của các cơ quan tiêu chuẩn quốc tế, khu vực và quốc gia để trao đổi kinh nghiệm và nâng cao trình độ của nguồn lực cơ quan tiêu chuẩn quốc gia.

13. Ứng dựng công nghệ thông tin vào trong quá trình xây dựng, xuất bản và phát hành tiêu chuẩn để đáp ứng kịp thời việc áp dụng tiêu chuẩn của tất cả các bên quan tâm. Thiết lập nền tảng công nghệ thông tin phục vụ cho hoạt động của các ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia.

14. Xây dựng, duy trì và cập nhật cơ sở dữ liệu về TCVN, kết nối với cơ sở dữ liệu của các tiêu chuẩn quốc tế, nước ngoài, quy chuẩn kỹ thuật và các cơ sơ dữ liệu khác để đảm bảo dữ liệu được quản lý, khai thác và chia sẻ một cách đầy đủ, cập nhật, đồng bộ và hiệu quả. 

Thực hiện tốt những nhiệm vụ và giải pháp cơ bản trên sẽ góp phần tăng cường Hạ tầng chất lượng quốc gia đảm bảo cho hoạt động tiêu chuẩn hóa cùng các hoạt động khác trong lĩnh vực Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng góp phần thực hiện thành công các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của đất nước giai đoạn 2021-2030./.

Nguồn: Báo Chất lượng và Cuộc sống.

TS. Nguyễn Hoàng Linh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công; ThS. Nguyễn Văn Khôi, Vụ trưởng Vụ Tiêu chuẩn; Th.S Phùng Mạnh Trường, Phó Viện trưởng  Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam